Aanhoudende schandalen in de Accountancywereld
De reeks schandalen binnen de accountancywereld blijft groeien. KPMG is met de examenfraude en de daarbij horende tekortschietende zelfreflectie het meest recente voorbeeld . Het blindelings vertrouwen op (nieuwe) regelgeving en toezichtsorganen lijkt niet het antwoord te bieden. De oplossing zou wel eens kunnen liggen in het toepassen van eeuwenoude inzichten, zoals voorgesteld door Aristoteles.
Aristoteles’ Praktische Wijsheid: Een Oplossing?
Zo introduceerde Aristoteles het concept van ‘praktische wijsheid’ – een idee dat verder gaat dan alleen het strikt naleven van regels. Dit concept, ook wel bekend als ‘phronesis’, benadrukt het belang van het juiste handelen. Het houdt rekening met de context en onderstreept de rol van zelfreflectie bij beslissingen.
Het vertrek van Van Boxtel: Een Symptoom van een Groter Probleem
Het recente vertrek van de voorzitter van de raad van commissarissen van KPMG biedt een treffend voorbeeld. Zijn late besef van een misstap, twee jaar na het voorval, toont een duidelijk gebrek aan zelfreflectie. In een situatie van hoge druk koos hij voor urgentie boven ethiek – een duidelijke misstap.
Accountancy: Tijd voor Reflectie en Praktische Wijsheid
Nog verontrustender is het feit dat dit een kwestie van ‘tone at the top’ is. In 2012 definieerde de beroepsorganisatie van accountants deze term als ‘de zichtbare bereidheid (of het gebrek daaraan) van het topmanagement om bedrijfswaarden boven andere waarden te prioriteren bij het nemen van beslissingen en te verwachten dat iedereen in de organisatie hetzelfde zal doen’.[1] Het voorbeeld van de voorzitter lijkt door anderen te zijn gevolgd. Echter, de vraag is of de voorzitter ook zou zijn afgetreden als er geen publiciteit was geweest over de fraude met de examens.
In deze situatie zien we een duidelijk gebrek aan praktische wijsheid. De sector heeft behoefte aan meer zelfreflectie en een sterker bewustzijn van de morele implicaties van haar handelingen. Accountants worden geacht om een evenwichtige beoordeling te maken van wat juist is, op het juiste moment, en in de juiste mate. En dit is geen kwestie van routinematige regeltoepassing. Je handelt deugdzaam niet omdat het je op dat moment goed uitkomt, maar omdat het juist is.
De argumenten dat er sprake was van tijdsdruk en dat het besluit om op te stappen uit ‘zuiverheid’ zou zijn genomen, zijn slechts eufemismen. Ze verhullen een dubieuze praktijk die het vertrouwen in de beroepsgroep ondermijnt.
Herstel van vertrouwen in de accountancy gaat verder dan alleen het implementeren van (weer) nieuwe regelgeving. We moeten streven naar een cultuur van reflectie en praktische wijsheid, waarin accountants de ethische aspecten van hun werk serieus nemen.
We hebben dringend behoefte aan een herwaardering van de ‘praktische wijsheid’ van Aristoteles. De recente schandalen moeten dienen als een wake-up call, die benadrukt dat een terugkeer naar ethisch en integer handelen essentieel is. Deze heroriëntatie begint met zelfreflectie. Daardoor, door zich kritisch op te stellen, te leren van fouten en de ethische aspecten van hun werk in acht te nemen, kunnen accountants het verloren vertrouwen herstellen. Ten slotte, voordat accountants uitspraken gaan doen over de bedrijfscultuur en ethiek bij hun cliënten is het wellicht verstandig het oude gezegde over de splinter en de balk in herinnering te roepen.
[1] Tone at the Top Can accountants make a difference? September 2012 NBA