De meeste managers hebben wel eens van Machiavelli gehoord maar van Giambattista Vico waarschijnlijk niet. Toch is deze 18e eeuwse filosoof niet de mindere van Machiavelli als het gaat om inzichten in bestuur of management. Dit weekend werd toch weer duidelijk dat Vico’s denkbeelden niets aan actualiteitswaarde hebben ingeboet. Was er in bestuurlijke zin sprake van wijsheid van de zijde van de minister-president?
Vanwege de relatieve onbekendheid van Vico even een korte update over zijn visie op de intellectuele types die je binnen een organisatie (ongeacht overheid of bedrijfsleven) tegen kunt komen.
1. De dwaas heeft zowel een gebrek aan algemene als aan specifieke kennis. Hij handelt onbezonnen en betaalt daarvoor elke keer weer de prijs.
2. De dwaas met bul heeft een gebrek aan nuanceringsvermogen en geen of een nauwelijks ontwikkeld empathisch gevoel. Hij benadert ethische vraagstukken alsof die op te lossen zijn aan de hand van een ‘Handboek Ethiek’ wat zou bestaan uit toepasbare, uit het hoofd te leren oplossingen. Hij is niet erg besluitvaardig, arrogant en heeft een gebrek aan overtuigingskracht. Hij redeneert rechtlijnig vanuit het algemene naar het specifieke. Soms met succes maar meestal niet.
3. De slimme fixer weet hoe hij vooruit moet komen in de wereld. Het ontbreekt hem aan phronesis (reflexieve menselijke wijsheid). Zijn onwetenheid wat betreft de zaken die er werkelijk toe doen blijkt elke keer weer door zijn voorkeur voor het nut boven het juiste. En dat maakt zijn falen in de zaken die er werkelijk toe doen onvermijdelijk.
4. De wijze bestuurder daarentegen beschikt zowel over praktische als theoretische wijsheid. En ondanks alle onduidelijkheden en onzekerheden rond het handelen van de mens, streeft de wijze bestuurder naar de eeuwige waarheid, weliswaar via onvermijdelijke omwegen maar voert wel de plannen uit die uiteindelijk op de lange termijn voor eenieder beter uitpakken.
Iedereen herkent binnen zijn bedrijf wel een of meerdere van bovenstaande types. Bijzonder dat deze typering na meer dan 300 jaar nog steeds actueel is.
Nu naar de gebeurtenissen van dit weekend. Onze minster-president roept op dinsdag het Nederlandse volk op om niet op vakantie te gaan om zo de reisbewegingen te beperken. Op vrijdag vertrekt de koning per regeringsvliegtuig naar zijn vakantievilla in Griekenland maar keert na gemor van zijn onderdanen met ‘hangende kroontjes’ terug. De minister-president geeft daarna toe ‘een inschattingsfout gemaakt te hebben’ en dat het zijn fout was om niet ‘tijdig te zeggen wij moeten dat opnieuw wegen’. De minister-president is per definitie op de hoogte van het schema van de koning. Het heeft de minister-president op dat moment ontbroken aan praktische wijsheid. Die praktische wijsheid had hem in staat gesteld om de vragen: waar leidt dit toe, is dit wenselijk en wat moeten wij doen te stellen en te beantwoorden.
Het argument dat het aantal besmettingen in de loop van de week sterk opliep en dat de aanleiding had moeten zijn voor een herijking van het besluit door de minister-president is niet steekhoudend. De oproep dinsdag aan het volk was gebaseerd op de reeds aanwezige kennis en verwachting omtrent de komende stijging van het aantal besmettingen. Dat die stijging er zou zijn stond al vast, evenals het vakantiereisje van de koning.
Als wij de typologie van Giambattista Vico hanteren op het handelen van de bestuurder van ons land dan vallen de typologieën zoals onder 1 en 3 af. Blijft over de keuze tussen het profiel van de ‘dwaas met de bul’ of het profiel van ‘de wijze bestuurder’. De keuze is aan u…
ps.: de geruststellende gedachte is dat praktische wijsheid geen constante grootheid is. Wie op enig moment wijs is kan op een ander moment blijk geven niet wijs te handelen. Het omgekeerde is dan ook waar….
