Chemours stelt in een reactie op de onlangs aangekondigde strafrechtelijk vervolging wegens het lozen van de kankerverwekkende stof GenX in de Merwede, altijd binnen de verkregen vergunning van de provincie Zuid-Holland gehandeld te hebben. Dit roept vragen op over de mate van verantwoordelijkheid van bedrijven. Moeten zij, vanuit ethisch oogpunt, eigen normen hanteren die verder gaan dan de minimale wettelijke vereisten?
Om deze vraag te beantwoorden, kunnen we kijken naar het concept van ‘praktische wijsheid’, of ‘phronesis’. Dit oude Griekse concept refereert aan het vermogen om in elke situatie de juiste actie te ondernemen, met het oog op het algemeen belang. Het gaat om het navigeren van ethische dilemma’s en het nemen van beslissingen die ethisch juist, contextgevoelig en gericht op actie zijn.
Wat betekent dit voor Chemours? In de praktijk zou het bedrijf niet alleen de letter van de wet, maar ook de geest ervan moeten volgen. Dit betekent dat ze niet alleen aan hun winst op de korte termijn moeten denken, maar ook aan de mogelijke langetermijngevolgen voor de gemeenschap en het milieu. Ze zouden proactief moeten handelen om negatieve gevolgen te minimaliseren. Door te investeren in schonere productiemethoden, transparant te communiceren over hun processen en de daaraan verbonden mogelijke risico’s, en verantwoordelijkheid nemen voor aangerichte schade.
Het ethische gedrag van een bedrijf valt ook onder de verantwoordelijkheid van de raad van Commissarissen. De raad, die de taak heeft het bestuur te adviseren en controleren, speelt een cruciale rol in het waarborgen van het belang van de onderneming en haar stakeholders, waaronder medewerkers, aandeelhouders, klanten, en de bredere gemeenschap.
In het geval van Chemours zou de raad van commissarissen tekortgeschoten kunnen zijn in hun rol als ethische poortwachter. Ze hebben de vervuiling, een zogenaamde ‘externaliteit’ die geen direct effect heeft op de eigen verlies- en winstrekening, onvoldoende meegewogen in hun oordeelsvorming. Dit roept de vraag op hoe ver de verantwoordelijkheid van bedrijven gaat bij het naleven van milieuvoorschriften en normen. Is naleving van de minimale wettelijke eisen voldoende, of moeten bedrijven hogere normen nastreven en proactiever handelen om milieuschade te voorkomen?
Vanuit het perspectief van praktische wijsheid zou het antwoord duidelijk zijn: bedrijven moeten niet passief reageren op wettelijke eisen of publieke druk, maar actief anticiperen op en preventieve maatregelen nemen tegen de negatieve gevolgen van hun activiteiten (bijv. milieuschade). Bij voorkeur natuurlijk door activiteiten die negatieve gevolgen hebben voor de mens en de planeet achterwege te laten. Maar dat is niet altijd realistisch.
Hoewel bedrijven opereren binnen een wettelijk en regelgevend kader dat hen in staat stelt winst te genereren, dragen ze ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om op een manier te handelen die niet schadelijk is voor de samenleving of het milieu. Dit betekent vooral dat zij moeten voorkomen dat hun activiteiten schadelijk zijn voor derden of het milieu. Is er sprake van onvermijdbare schade dan moeten zij de kosten dragen voor het herstellen van de schade.
Chemours’ situatie benadrukt de noodzaak voor bedrijven om een actievere rol te spelen bij het stellen en implementeren van hoge ethische en milieunormen. Dit vereist een paradigmaverschuiving, van het nastreven van korte termijn winstmaximalisatie naar het nastreven van duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid op lange termijn. Daarbij staat winstmaximalisatie, zoals Milton Friedman voorstond, niet langer centraal, maar wordt ‘purpose’ leidend.
Het is tijd dat bedrijven, bestuurders en commissarissen deze verantwoordelijkheid erkennen en de noodzakelijke stappen zetten om te handelen op een manier die niet alleen het ondernemingsbelang maar ook het algemeen belang dient. Niet alleen door zich aan de letter van de wet te houden, maar ook door in de geest ervan te handelen en hun ethisch kompas te gebruiken om beslissingen te nemen die zowel bedrijfsmatig als maatschappelijk verantwoord zijn. Zie ook mijn eerdere artikel over wisdom based corporate governance
