Zelfs wetenschappers hadden al geconcludeerd dat accountants commercieel konden zijn. Het laatste voorstel van de beroepsorganisatie van de accountants (NBA) is er op gericht het fenomeen van crosselling
door accountants bij wettelijke controles te verbieden( http://goo.gl/ffkql). De achterliggende gedachte is dat de onafhankelijkheid van de accountant in twijfel getrokken kan worden als hij het werk van collega’s zou moeten beoordelen. Collega’s die hij ook nog eens zelf ‘naar binnen heeft gehaald’. Bij zijn jaarlijkse beoordeling zal ‘cross selling’ daarom in de toekomst geen rol meer spelen. Daardoor verbetert de kwaliteit van de controle. Althans dat is het NBA voorstel.
Begin september maakte de NBA bekend dat accountantsorganisaties met een AFM vergunning onafhankelijke toezichthouders moesten benoemen (http://goo.gl/kRwnP) En dan nu dit voorstel. De gedachte is natuurlijk dat zelfregulering beter is dan regulering door een externe toezichthouder.
Deze zelfregulering komt voort uit de behoefte het vertrouwen van het maatschappelijk verkeer in de accountants te herstellen. Dat vertrouwen was nogal geërodeerd als gevolg van onder meer de bankencrisis. Daaraan voorafgaand speelden affaires zoals WorldCom, Enron en Madoff. De accountants waren daar bij betrokken en het publiek vroeg zich (terecht) af wat die dan hadden gedaan. Dus het vertrouwen moet worden hersteld.
De vraag is of de voorgestelde maatregel bijdraagt aan een betere beheersing van de accountantscontrole en daarmee aan de kwaliteit van die controle. Ten aanzien van die beheersing zijn er verschillende opvattingen. De eerste opvatting is die van de bureaucratische beheersing waarbij richtlijnen en regels gevolgd dienen te worden en waar persoonlijke supervisie nodig is om het gedrag van individuen te beïnvloeden. Hier ligt het accent op het proces.
Een tweede opvatting is die van de ‘clan beheersing’ met de nadruk op de gedeelde waarden en opvattingen: ‘zo doen wij dat hier’. Het gaat dan om socialisatie door middel van training, om de input. Daarmee wordt de habitus van de accountant gecreëerd, die van de professional.
Het voorstel van de NBA heeft dus het karakter van de ‘bureaucratische beheersing’. Jammer, dus weer meer regels terwijl het er uiteindelijk om gaat dat wij de habitus van de accountant willen veranderen. Meer regels alleen zijn dan onvoldoende.
Wat is dan de effectiviteit van de voorgestelde maatregel? Het zou duidelijker zijn om bij (wettelijke) controleopdrachten advisering en controle te scheiden. Dus geen andere adviesdiensten bij de controleklant, dan hoeft aan de onafhankelijkheid ook niet getwijfeld te worden. Het huidige voorstel laat het inschakelen van collega’s nog steeds toe. Je wordt er alleen niet meer voor beloond! Volgens Nivra voorzitter Ruud Dekkers in het FD van 26 september, heeft een aantal kantoren maatregelen genomen om de commerciële activiteiten niet (langer) te betrekken in de beoordeling. Het zou interessant zijn te weten door welke metrics de commerciële activiteiten zijn vervangen.
Noot:
Gendron & Spira(Contemporary Accounting Research, 26(4)) merkten in 2009 al op dat: …‘commercialism pre-Enron was a significant workplace motivator within accounting firms, with compensation schemes and performance evaluations being supportive of free market principles’ .